Denkvoer #2: Het Offer van een Eindshow

Door Stijn de Kleuver 27 januari 2016

Eindshows zijn een centraal ritueel op festivals. Constant zijn festivals bezig om elkaar in de afsluiter te overtreffen. Zo had Defqon.1 dit jaar de primeur om vanuit twee kranen een regen van glitters te laten vallen. Een waterval van gouden vonkjes dartelde neer waarna ze vlak boven de hoofden van de menigte doofden. Terwijl de warme saxofoon klanken van ‘Noisecontrollers & Bass modulators – Solar’ onze oren vulden, danste een gordijn van vuurvliegjes in ons gezichtsveld. Zo voltrok zich een magisch schouwspel wat menig bezoeker in extase bracht.

Kosten nog moeite worden bespaard om een festival groots af te sluiten. De meest magische lichten ontpoppen zich in de lucht. De hemel wordt gekleurd door de meest uiteenlopende exotische vormen en kleuren. Lasers, vuur en lichten zorgen voor de meest prachtige taferelen en dit alles voltrekt zich op een beukende, maar bevredigende kick, waardoor men zich even waant in een wereld van rainbows and unicorns. Desalniettemin wordt er op deze manier binnen enkelen minuten een (groot) deel van het budget de lucht in gebonjourd. Een vreemd gegeven als wordt bedacht dat dit geld ook in talloze andere zaken kan worden geïnvesteerd, zoals goedkopere tickets, betere aankleding en gratis water. Naast het feit dat een eindshow prachtige plaatjes oplevert, lijkt het verder vrij zinloos om aan zoveel geld de lucht in te schieten. Pragmatisch wordt er namelijk enkel en alleen naar een paar gekleurde lichtjes gekeken. Waarom is een eindshow als die van Defqon.1 2015 voor velen een hoogtepunt? Hoe zinvol is een eindshow eigenlijk? En hoe is het gevoel van extase tijdens een eindshow te verklaren?

denkvoer 1
Getracht wordt om tijdens mijn artikelen het abnormale in de scene te normaliseren en het gewone in de scene te vervreemden. Tijdens dit artikel beoefen ik het laatst genoemde. De kracht van een eindshow kan alleen worden bevat als het wordt geplaatst buiten het conventionele. De eindshow wordt in dit artikel dan ook onttrokken van zijn praktisch nut en in relatie gebracht tot de wereld van offers. Dit is misschien een vergezochte vergelijking, maar wel een vruchtbare om op de bovenstaande vragen een antwoord te geven.

Georges Bataille stelt dat een offer een onrendabele uitgave is, waarbij de verwoesting van middelen centraal staat. Het verlies van middelen duldt tijdens het offer zo groot mogelijk te zijn, zodat de specifieke activiteit (zoals een eindshow) zijn ware betekenis krijgt. Een geritualiseerd offer toont de ware kracht van uitbundige verliezen en het opzichtig verwoesten van middelen. Deze verliezen kunnen niet worden bevat binnen kapitalistische opvattingen van winst en rijkdom. In Bataille’s ogen staat een offer los van enig praktisch nut binnen de profane (lees; gewone) wereld. Het verleent zijn nut aan het overstijgende, het loskomen ván de profane wereld.

denkvoer 2
Een eindshow is in de benadering van Bataille ook een offer. Tijdens een eindshow staat de verwoesting van middelen (vuurwerk) centraal. Binnen een korte tijd wordt een groot deel van het kapitaal verwoest en verandert in een vuurzee van kleuren. Dit gaat tegen elke vorm van kapitalistische logica in. Een vuurwerkshow is totaal niet rendabel voor de organisatie, maar juist in het achterhouden van enig praktisch nut schuilt de ware betekenis van een eindshow.

Net zoals bij een offer zorgt de opzichtige verwoesting van middelen tijdens een eindshow ervoor dat de specifieke activiteit(festival) een extra dimensie krijgt. De schoonheid van een eindshow schuilt niet alleen in het zien van fenomenale beelden. Dit zou namelijk niet verklaren waarom iedere aanwezige een moment van het overstijgende beleeft. Het benaderen van een eindshow als een offer verklaart wel waarom iedere aanwezige een gevoel, hoe klein dan ook, van extase beleeft waarin hij of zij zich, voor hoe lang het duurt, losmaakt van de alledaagse wereld. Juist omdat een eindshow geen enkel praktisch nut verleent aan de profane wereld, kan het toeschouwers onttrekken uit deze gewone wereld. Zo kan zelfs een onberoerd persoon enige vorm van extase niet onderdrukken tijdens een voortreffelijke show. Hoe vaak maakt een eindshow personen niet voor even zielsgelukkig, worden vrienden stevig omhelsd en komen er voorheen ongeplaatste emoties los. Emoties die losstaan van het festival, maar zijn opgekropt in de profane wereld en in de extase van het offer naar boven komen. Een eindshow moet daarom ook niet alleen bestaan om zijn indrukwekkende taferelen, maar ook omdat het voor de berusting zorgt om men voor de laatste keer te laten onttrekken aan de pragmatische wereld waarin alles zinvol moet zijn.

denkvoer 3
Hoe vaak valt een festival niet tegen wanneer een knallende afsluiter uitblijft? Indoor festivals hebben hier dikwijls mee te maken. Een gevoel van onbevredigdheid blijft hangen, omdat de eindshow maar een klein verlies van middelen besloeg. Men kan hierdoor maar moeilijk terug keren naar de profane wereld, “Is het nu al afgelopen? Was dit het?”. Een paar vuurpijlen gaan geen overstijgend gevoel bij mensen creëren, omdat dit kan worden geplaatst binnen een wereld van pragmatisch nut. Enkel en alleen wanneer het verlies niet meer geplaatst kan worden, onttrekt het festival zich uit deze wereld en krijgt het zijn ware betekenis.

Een festival dat dit hele verhaal heeft begrepen is de Burning Man. Offers worden gemaakt in het opbouwen van een kale woestijn tot een complete stad. Aan het einde van het festival wordt daarbij ook alles weer terug gegeven. Wat met bloed, zweet en tranen is opgebouwd wordt aan het vuur geofferd en verandert tot as. Wanneer de vlammen hun toorn hebben losgelaten blijft er niets anders over dan een oase van verbrand hout dat de pas geleden aanwezigheid van 50.000 mensen verraadt. Ook deze rituele verbrandingen zijn in strijd met enig praktisch nut. Waarom zou men alles verbranden wat een week daarvoor met de grootste inspanningen is opgebouwd? Waarom laat men het niet staan voor een volgend jaar? Het antwoord kan schuilen in ‘het offer’. In één laatste inspanning wordt alles verwoest wat op het festival van betekenis is, om nog een keer los te komen van de profane wereld. In één laatste oprechte poging probeert men het festival zijn ware importantie te geven.

denkvoer 5
Ik stel voor dat b2s, Q-dance, Lose Your Mind en ieder andere organisator één van zijn stages deze zomer als een ultiem offer in brand steekt. Niet zwak een paar pijlen de lucht in schieten, maar de gehele stage laten afbranden. Laat de vlammen tot de hemel reiken en wij zullen dansen als indianen. Wij beheersen een vergelijkende dans van de inheemse Amerikanen als geen ander. Wij hoeven alleen nog maar onze hand voor de al klapperende kaken te houden en nog één laatste rondje te lopen. Jullie draaien dan nog één laatste plaatje en wij kunnen dan voor één laatste keer vreedzaam afdalen naar de overvloedige vlaktes van moeder Aarde. Zo zal jullie festival zijn ware betekenis krijgen en kunnen wij vredig, voldaan en overlopend van geluk huiswaarts keren.